των Alejandra Vasquez, Tobias Olofsson και Diana Sammataro
Η Δρ. Alejandra Vasquez και ο Δρ. Tobias Olofsson, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Lund στη Σουηδία, έχουν κάνει μια μοναδική ανακάλυψη, η οποία «λύνει» το αίνιγμα του μελιού. Τα αξιοσημείωτα αποτελέσματα της έρευνάς τους μπορούν ίσως να εξηγήσουν την ανθεκτικότητα των μελισσών σε παθογόνα καθώς επίσης και των άγνωστων αντιβακτηριδιακών ιδιοτήτων του μελιού. Η έρευνά τους επίσης αποκαλύπτει στοιχεία για την αποθηκευμένη σε πλαίσια γύρη καθώς και την ωφελιμότητά της.
Όλα ξεκινήσανε με τον παππού του Tobias, τον Tage Kimblad (95 ετών), μελισσοκόμο εδώ και 78 χρόνια. Μεγαλώνοντας με τις μέλισσες και τρώγοντας μέλι, γεννήθηκε η ιδέα να μελετήσει και να απαντήσει στο ερώτημα «γιατί το μέλι θεωρείται ωφέλιμο στους ανθρώπους;». Από μια δικιά του επιστημονική μελέτη είχε δεδομένο ότι το νέκταρ και η γύρη περιέχουν πολλούς μικροοργανισμούς (βακτηρίδια, μαγιά, μύκητες) και μερικές φορές περιέχουν βακτηρίδια του γαλακτικού οξέος. Ο Δρ. Olofsson είναι ειδικός στην αναγνώριση βακτηριδίων και άλλων μικροοργανισμών κοιτώντας το DNA τους και τώρα ήθελε να μάθει γιατί διαφορετικές ποικιλίες μελιού είναι πιο ωφέλιμες από άλλες.
Η θεωρία του ήταν ότι οι μέλισσες δεν προσθέτουν τα ωφέλιμα βακτηρίδια (όπως τα βακτηρίδια του γαλακτικού οξέος), στο μέλι και ότι τα βακτηρίδια αυτά προέρχονται από το νέκταρ και τη γύρη που μαζεύουν. Μαζί με τη συνάδελφό του, την Δρ. Alejandra Vasquez, που είναι ειδικός των βακτηριδίων του γαλακτικού οξέος), βρήκανε μια ξεχωριστή βακτηριακή χλωρίδα (συνολικά 13 διαφορετικά είδη βα-κτηρίων του γαλακτικού οξέος), που αποτελείται από Lactobacillus και Bifidobacterium. Όμως, τα συγκεκριμένα βακτηρίδια δεν προερχόταν από τα λουλούδια. Τα βακτηρίδια αυτά βρέθηκαν στον προστόμαχο των μελισσών όπου αποθηκεύεται το νέκταρ στη διάρκεια της πτήσης. Φαίνεται ότι η μικροχλωρίδα εξελίχθηκε μαζί με τη μέλισσα στη διάρκεια της ιστορίας των τελευταίων 40 εκατομμυρίων χρονών. Δημιουργήθηκε έτσι μια συμβίωση, με τις μέλισσες να προστατεύονται από τα παθογόνα και τα βακτηρίδια να έχουν ένα μέρος να ζουν.
Τα βακτηρίδια του γαλακτικού οξέος (Lactic acid bacteria, LAB) είναι ωφέλιμα όταν καταναλώνονται επειδή υπάρχουν σε υγιή άτομα, ενώ η εμπορική τους σημασία ιδιαίτερη γιατί: χρησιμοποιούνται σε γαλακτοκομικά, προβιοτικά, σε ζυμωτικές διαδικασίες, στη σοκολάτα, στα λουκάνικα, στις ελιές, στη βανίλια και στο ξύδι, ενώ εδώ και χιλιετίες οι άνθρωποι τα χρησιμοποιούν για τη διατήρηση τροφών όπως κρέατα, ψάρια, φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά και άλλα. Τα LAB προστάτευαν τις τροφές από μικροοργανισμούς πριν την εφεύρεση του ψυγείου, της κατάψυξης και της κονσέρβας. Σημαντικά είδη των Lactobacillus και Bifidobacterium παράγουν αντιμικροβιακές ουσίες και μεταβολίτες όπως γαλακτικό οξύ, οξικό οξύ, μυρμηκικό οξύ, υπεροξείδιο του υδρογόνου και άλλες αντιβιοτικές ουσίες. Όλες οι ουσίες αυτές εμποδίζουν ή σκοτώνουν ανεπιθύμητους μικρο-οργανισμούς όπως βακτηρίδια, μαγιά και μύκητες. Μερικές από τις ουσίες αυτές χρησιμοποιούνται και σήμερα στη μελισσοκομία.
Στην πρώτη τους μελέτη, παρατηρήσανε ότι οι αριθμοί και η ισορροπία των ξεχωριστών μελών της χλωρίδας του προστόμαχου της μέλισσας εξαρτώνται από το νέκταρ που μαζεύουν οι μέλισσες, από τις φυσικές συνθήκες και την κατάσταση υγείας του μελισσοσμήνους. Η μελέτη επαναλήφθηκε στις ΗΠΑ σε συνεργασία με την και Diana Sammataro στην Υπηρεσία Γεωργικής Έρευνας του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA-ARS) και βρήκανε τα ίδια αποτελέσματα.
Τα LAB που βρίσκονται μέσα στις μέλισσες μπορεί να εμποδίσουν ή να σκοτώσουν τα βακτηρίδια που χαλάνε τις τροφές, τα παθογόνα μελισσών και τα βακτηρίδια που βρίσκονται σε τραύματα. Βρήκανε ότι αυτά τα καλά LAB είναι βιώσιμα σε φρέσκο, σφραγισμένο μέλι που είναι μερικών εβδομάδων. Μετά, τα LAB δεν αντέχουν την υψηλή περιεκτικότητα ζαχάρων του μελιού και πεθαίνουν. Άλλες ωφέλιμες ουσίες που είναι παράγωγα των LAB, παραμένουν στο μέλι αρκετό διάστημα, όμως επηρεάζονται από ενέργειες των μελισσοκόμων, όπως το ζέσταμα, το φιλτράρισμα και τη συσκευασία του μελιού. Επίσης, οι χειμερινές τροφές και τα αντιβιοτικά μπορούν να επηρεάζουν διαφορετικά τα LAB που βρίσκονται στο προστόμαχο.
Φαίνεται ότι τα LAB του προστόμαχου προστατεύουν από μικροοργανισμούς το νέκταρ τη στιγμή που μαζεύεται από τη μέλισσα μέχρι που να γίνει μέλι. Η μελέτη, μας δείχνει ότι από την αρχαιότητα οι άνθρωποι που μάζευαν μέλι, καταναλώνανε μεγάλες ποσότητες των LAB καθώς κλέβανε άγρια μελισσοσμήνη. Στις περισσότερες χώρες ακόμα και σήμερα, οι άνθρωποι καταναλώνουνε αυτά τα ωφέλιμα LAB όταν τρώνε φρέσκο σφραγισμένο μέλι (συνήθως μελισσοκόμοι) ή άγριο μέλι από δέντρα (συνήθως κυνηγοί του μελιού), χωρίς να το ξέρουν. Μια ποικιλία μελιού που μελετήσανε, περίεχε πάνω από 100 εκατομμύρια ζωντανά LAB ανά γραμμάριο μέλι!
Μια άλλη έρευνα σε συνεργασία με την Δρ, D. Sammataro δείχνει ότι τα LAB μπορεί να έχουν σχέση με την αποθηκευμένη στα πλαίσια γύρη (bee bread), η οποία μπορεί να είναι, εν μέρει προϊόν ζύμωσης γαλακτικού οξέος, εφόσον η επεξεργασμένη γύρη είναι ξινή και περιέχει μεγάλη ποσότητα γαλακτικού οξέος. Όταν μια μέλισσα μαζεύει γύρη, την ανακατεύει με το σάλιο της και επαναφέρει νέκταρ από το προ-στόμαχο που περιέχει τα LAB. Το αποτέλεσμα είναι μια κολλώδης μπάλα γύρης την οποία την τοποθετεί η μέλισσα στο καλάθι της για μεταφορά στην κυψέλη. Βρήκανε ότι η μπάλα γύρης περιέχει τεράστιες ποσότητες των LAB του προστόμαχου. Στην κυψέλη, οι κηρήθρες γεμίζουν με γύρη από διάφορες μέλισσες. Στις επόμενες δυο εβδομάδες γίνεται η ζύμωση γαλακτικού οξέος της γύρης από τα LAB. Μετά από εξέταση, η γύρη αυτή βρέθηκε να περιέχει μεγάλο αριθμό LAB του προστόμαχου. Φαίνεται ότι οι μέλισσες ελέγχουν την αποθηκευμένη γύρη προσθέτοντας τα LAB για να εμποδίσουν την ανάπτυξη «κακών» μικροοργανισμών.
Σε συνεργασία με ερευνητές από άλλο πανεπιστήμιο της Σουηδίας, μελετήθηκε η επιρροή της χλωρίδας LAB στα βακτηρίδια Paenicbacillus larvae, τα οποία προκαλούν την Αμερικάνικη Σηψιγονία. Σε μια μεγάλη μελέτη, τάισαν χιλιάδες προνύμφες με LAB και Paenicbacillus larvae. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα LAB του προστόμαχου εμπόδισαν τα Paenicbacillus larvae! Το ανοσοποιητικό σύστημα της μέλισσας δεν είναι καλά αναπτυγμένο και είναι γνωστό ότι τα LAB συμπληρώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα σε διάφορους οργανισμούς, όπως και στον άνθρωπο. Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα βακτηρίδια του γαλακτικού οξέος που βρίσκονται στο προστόμαχο είναι πολύ σημαντικά για τις μέλισσες. Σε κανέναν άλλο οργανισμό δεν έχει βρεθεί μεγαλύτερη χλωρίδα LAB.
Είναι βέβαιο ότι πολλές από τις ουσίες που βρίσκονται στο μέλι, όπως οξικό οξύ, μυρμηκικό οξύ και υπεροξείδιο του υδρογόνου προέρχονται από τη χλωρίδα LAB. Την επόμενη φορά που θα φάτε φρέσκο σφραγισμένο μέλι, αποθηκευμένη γύρη από την κηρήθρα ή γύρη από μέλισσα, να ξέρετε ότι τρώτε μια από τις πιο ωφέλιμες τροφές χάριν του μεγάλου ποσού LAB. Καμία άλλη τροφή δεν περιέχει περισσότερα από τα ωφέλιμα αυτά βακτηρίδια.
Με άλλες μελέτες, αναφέρουν οι ερευνητές, ευχόμαστε να μπορέσουμε να καταλάβουμε καλύτερα τη σημασία αυτής της βακτηριακής χλωρίδας και την επιρροή της στο ανοσοποιητικό σύστημα της μέλισσας και στα προϊόντα της. Επίσης, θα μελετήσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν τα LAB είτε θετικά είτε αρνητικά. Σήμερα, ξέρουμε ότι τα αντιβιοτικά που χορηγούνται στις μέλισσες σκοτώνουν τα «κακά» βακτηρίδια αλλά σκοτώνουν και τα LAB του προστόμαχου. Τώρα, μελετάμε πώς μερικά φάρμακα επηρεάζουν τα LAB και τι σημαίνει αυτό για την άμυνα των μελισσών καθώς και για την παραγωγή – αποθήκευση μελισσοκομικών προϊόντων.
Οι Συγγραφείς
Η κα. Alejandra Vasquez και ο κ. Tobias Olofsson είναι μικροβιολόγοι και εργάζονται ως ερευνητές στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Πανεπιστήμιο του Lund, στο Helsing-borg Σουηδία.
Η κα. Vasquez και ο κ. Olofsson εκπόνησαν τις Διδακτορικές τους Διατριβές στην Τεχνολογία Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο του Lund και έπειτα ίδρυσαν την ερευνητική ομάδα στην μικροβιολογία στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Τα τελευταία πέντε χρόνια η έρευνα τους σχετίζεται κυρίως με τις μέλισσες και το μέλι. Η ομάδα έχει επίσης ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την χρήση των LAB ως προβιοτική τροφή, που θα δημοσιευθεί σύντομα. Πιστεύουν ότι με την ανακάλυψή τους, έχει ανοίξει ένας καινούργιος ερευνητικός τομέας. Επιπλέον αποτελέσματα θα δημοσιευθούν σύντομα και θα έχουν ενδιαφέρον για μελισσοκόμους και ερευνητές.
Η κα. Diana Sammataro είναι ερευνήτρια στο Carl Hayden Κέντρο Έρευνας για τη Μέλισσα στο Tucson, Arizona και συνεργάζεται με τους συγγραφείς τα τελευταία δυο χρόνια.
Σχολιάστε το άρθρο