Οι μέλισσες ενταφιάζουν τις «κυψέλες» τους για να τις προστατεύσουν από φυτοφάρμακα

Fiona Harvey,
Ανταποκρίτρια Περιβαλλοντικών Θεμάτων,
4 Απριλίου 2011

Οι μέλισσες λαμβάνουν έκτακτα μέτρα για να προστατεύσουν τις κυψέλες τους από φυτοφάρμακα, ως παράδειγμα της ικανότητας του φυσικού κόσμου να προσαρμόζεται με ταχύτητα στις ανθρώπινες λεηλασίες, κατά τη γνώμη ενός διακεκριμένου ειδικού των μελισσών.
Επιστήμονες έχουν βρει πολλά παραδείγματα ενός καινούργιου φαινόμενου, όπου οι μέλισσες «ενταφιάζουν» ή σφραγίζουν κελιάγεμάτα γύρη για να μην χρησιμοποιηθεί και έτσι προστατεύουν τις υπόλοιπες μέλισσες του μελισσιού από το περιεχόμενο τους. Η αποθηκευμένη γύρη στα σφραγισμένα κελιά βρέθηκε να περιέχει δραματικά πιο υψηλά επίπεδα φυτοφαρμάκωνκαι άλλα πιθανά τοξικά χημικά από αυτά που βρέθηκαν στην αποθηκευμένη γύρη στα γειτονικά κελιά και προοριζόταν σαν τροφή των νέων μελισσών.
«Πρόκειται για πρωτότυπο και εντυπωσιακό εύρημα: οι μέλισσες αισθάνονται τα χημικά και προσπαθούν να τα αφαιρέσουν -απομακρύνουν από τις υπόλοιπες μέλισσες. Αναγνωρίζουν ότι κάτι δεν πάει καλά με τη γύρη και έπειτα την ενταφιάζουν», εξηγεί ο κ. Jeff Pettis, εντομολόγος του Αμερικάνικου Υπουργείου Γεωργίας. «Κανονικά, οι μέλισσες δεν απομονώνουν τη γύρη», τονίζει. Όμως, οι προσπάθειες των μελισσών να σωθούν φαίνονται να αποτυγχάνουν εφόσον η συμπεριφορά ενταφιασμού εντοπίζεται σε μελίσσια που τελικά πεθαίνουν, λέει ο Pettis. «Η παρουσία ενταφιασμού είναι το πιο σημαντικό προγνωστικό στοιχείο τελικής απώλειας του μελισσιού. Θεωρείται ένας αποτυχημένος μηχανισμός άμυνας». Τα μελίσσια αυτά δυσκολευόντουσαν ήδη και η κατάρρευσή τους μάλλον συσχετίζεται με πολλούς παράγοντες, καθώς και με την παρουσία φυτοφαρμάκων, πρόσθεσε ο ίδιος.
Επίσης, οι μέλισσες απομονώνουν γύρη που περιέχει «ουσίες μελισσοκομίας»για την αντιμετώπιση παρασίτων, όπως η βαρρόα -ένας ακόμη παράγοντας στην διαδεδομένη απώλεια πληθυσμών των μελισσών. Οι ουσίες αυτές μπορούν επίσης να βλάπτουν τις μέλισσες, λέει ο Pettis. «Οι μελισσοκόμοι -όπως είμαι κι εγώ- πρέπει να αναρωτηθούν τί ακριβώς κάνουνΕίναι βέβαιο ότι αυτά τα προϊόντα επηρεάζουν τις μέλισσες. Είναι θέμα ισορροπίας -αν δεν ελέγχεται το παράσιτο, οι μέλισσες θα πεθάνουν. Αν ελέγχεται το παράσιτο, θα ζήσουν οι μέλισσες, άλλα θα αντιμετωπίζουν τις παρενέργειες. Πρέπει ο μελισσοκόμος να διαχειριστεί το θέμα αυτό».
Η μείωση πληθυσμών των μελισσών έχει γίνει μείζων θέμα ανησυχίας τα τελευταία χρόνια. Το «Σύνδρομο Κατάρρευσης Μελισσιών» ή CCD, όπως ονομάζεται ο ανεξήγητος θάνατος μελισσιών, επηρεάζει τα μελίσσια παγκοσμίως. Ειδικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι υπάρχουν πολλαπλές αιτίες για τις απώλειες, που κυμαίνονται από τη χρήση γεωργικών χημικών έως τα παράσιτα των μελισσών, στη ρύπανση του περιβάλλοντος, στην έντονη καλλιέργεια του εδάφους η οποία μειώνει το φυσικό περιβάλλον των μελισσών και αντικαθιστά πολλαπλές τροφικές πηγές με μονοκαλλιέργειες που χαρακτηρίζονται ως λιγότερο θρεπτικές. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί επίσης να παίζει ρόλο εφόσον ευνοεί τη μεταφορά ασθενειών των μελισσών σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, τα μέτρα που υποτίθεται εμποδίζουν το θάνατο πολλών μελισσών, όπως η συλλογή μελισσών σε πελώρια μελίσσια, τελικά συμβάλλουν στο πρόβλημα, όπως αναφέρεται σε νέα μελέτη των Ενωμένων Εθνών.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η απώλεια επικονιαστών θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στη γεωργία.

Κατά τον κ. Pettis, τα φυτοφάρμακα πιθανόν δεν είναι η μεγαλύτερη αιτία θανάτου των μελισσών: «Τα φυτοφάρμακα είναι ένα θέμα, αλλά όχι το κύριο θέμα». Μερικά χημικά μπορεί και να βελτιώνουν τη ζωή των μελισσών, επισημαίνει ο Pettis.
Μετά από μελέτες, ο Pettis βρήκε ότι οι μέλισσες σε περιοχές εντατικής γεωργίας υπέφεραν από υποσιτισμό, σε σύγκριση με μέλισσες που τρέφονταν με διάφορες τροφές, και από άλλα προβλήματα όπως λοίμωξη με νοζεμίαση. «Το θέμα είναι οι αλληλεπιδράσεις διαφόρων παραγόντων, οι οποίοι απαιτούν περισσότερη μελέτη».
Το φαινόμενο του ενταφιασμού πρωτοδημοσιεύθηκε το 2009 σε ένα αφανές επιστημονικό άρθρο, αλλά από τότε η συμπεριφορά έχει σημειωθεί από επιστήμονες με μεγαλύτερη συχνότητα και με τα ίδια συμπεράσματα.
Οι μέλισσες μαζεύουν από κάποια φυτά την γνωστή πρόπολη, που φημίζεται για τις φυσικές αντιβιοτικές και αντιμυκητικές ιδιότητές της και με αυτή καλύπτουν τα τοιχώματα των κελιών τους, αλλά και απομονώνουν ανεπιθύμητους εχθρούς όπως για παράδειγμα ποντίκια που έχουν πεθάνει μέσα σε κυψέλες. Η πρόπολη είναι μια ουσία που χρησιμοποιούν οι μέλισσες για τον ενταφιασμό των κελιών.
Οι μέλισσες που ενταφιάζουν τη γύρη δεν είναι οι ίδιες που βγαίνουν από το μελίσσι στην αναζήτηση τροφής. Ο Pettis πιστεύει ότι οι μέλισσες οι οποίες μαζεύουν τη γύρη δεν μπορούν να ανιχνεύσουν υψηλά επίπεδα φυτοφαρμάκων και ότι η γύρη υφίσταται μικρές αλλαγές όταν αποθηκεύεται. Αυτές οι αλλαγές της έλλειψης μικροβιακής δράσης σε σύγκριση με τη γύρη με λιγότερα χημικά κατάλοιπα, φαίνεται να θέτουν σε ενέργεια τον ενταφιασμό, εξηγεί ο ίδιος.
Ο κ. Pettis μίλησε στο Λονδίνο, όπου ήταν καλεσμένος Βρετανών βουλευτών και Ευρωπαίων επιστημόνων για συνομιλίες στο θέμα της μείωσης πληθυσμών των μελισσών.
Σχόλιο από εμάς:

α) Ο ενταφιασμός της «μολυσμένης γύρης» παρατηρείται, γιατί υπάρχει μολυσμένη γύρη. Και ας μη γελιόμαστε, σαφώς οι μελισσοκόμοι πρέπει να διαχειριστούν το πρόβλημα των ακαρεοκτόνων, αλλά δεν μπορούν να διαχειριστούν τη «μολυσμένη γύρη» που είναι ήδη «μολυσμένη» πριν μπει στην κυψέλη. Μήπως τόσα χρόνια με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα άμεσης δράσης απλά οι μέλισσες χάνονταν εκτός κυψέλης, ενώ τώρα με τα «νέας γενιάς» άρχισαν το θάψιμο (ενταφιασμό) σαν έσχατη λύση; Τι να κάνουν; Σφαλιάρες θα θέλαν να μας δώσουν αλλά… είναι μια σταλιά βλέπεις.

β) Θα συμφωνούσαμε με τον κύριο Pettis στο σημείο που λέει: «Τα φυτοφάρμακα είναι ένα θέμα, αλλά όχι το κύριο θέμα. Μερικά χημικά μπορεί και να βελτιώνουν τη ζωή των μελισσών» αν συνέχιζε, αν πήγαινε παρακάτω και έλεγε να βρούμε επακριβώς ποια είναι αυτά και να τα κρατήσουμε. Να τελειώσουμε μια και έξω με τα άλλα. Η βιομηχανία φυτοπροστατευτικών μπορεί να βρει -ήδη υπάρχουν αρκετά- ήπια, καθαρά ει δυνατόν προϊόντα. Το επιτάσσουν οι συνθήκες, η εποχή, η πολυαναγραφόμενη προστασία των επικονιαστών, ακόμη και τα ίδια τα σκευάσματα: «μην ψεκάζετε κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Πολύ τοξικό για τις μέλισσες». Η επιστημονική έρευνα μπορεί να μας οδηγήσει προς εκεί, αν όλοι μαζί το απαιτήσουμε.

Σχολιάστε το άρθρο

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.