Σαν Φρανσίσκο, Καλιφόρνια. Ερευνητές από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της πολιτείας του Σαν Φρανσίσκο ανακάλυψαν ότι οι μέλισσες μπορούν, άθελα τους, να «φιλοξενήσουν» μια παρασιτική μύγα, η οποία τις οδηγεί στο να εγκαταλείψουν την κυψέλη, να συμπεριφέρονται σαν ζαλισμένα ζόμπι και μετά να πεθάνουν.
Το φαινόμενο παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στην πανεπιστημιούπολη του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο και ίσως μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες να μάθουν περισσότερα σχετικά με το Σύνδρομο Κατάρρευσης Μελισσών (colony collapse disorder, CCD). Το CCD έχει αυξήσει δραματικά τις απώλειες μελισσών σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ από τότε που αποκαλύφθηκε το 2006.
Μέχρι στιγμής, η παρασιτική μύγα βρέθηκε μόνο σε μελίσσια στην Καλιφόρνια και στην Νότια Ντακότα, σύμφωνα με τον κ. John Hafernik, καθηγητή βιολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Όμως, η πιθανότητα ότι πρόκειται για ένα «αναδυόμενο» παράσιτο «επισημαίνει τον κίνδυνο ο οποίος απειλεί τις μέλισσες σε όλη την Βόρεια Αμερική, ειδικά όταν υπολογίζεται ότι τα «νομαδικά» μελίσσια περνάνε και τοποθετούνται σε πολλές πολιτείες», γράφουν ο κ. Hafernik και άλλοι συνάδελφοί του στο επιστημονικό τους άρθρο, στο τεύχος της 3ης Ιανουαρίου 2012 του περιοδικού PLoS ONE.
Ο κ. Hafernik, πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών της Καλιφόρνιας, δεν ξεκίνησε αρχικά να μελετάει τις μολυσμένες με παράσιτα μέλισσες. Εντελώς τυχαία, το 2008, έψαχνε μερικά έντομα για να ταΐσει το αλογάκι της Παναγίας, το οποίο είχε στο γραφείο του μετά από μια εντομολογική εκδρομή. Μάζευε τις μέλισσες κάτω από τα φωτιστικά έξω από το κτήριο του τμήματος βιολογίας. «Αλλά, επειδή είμαι ένας αφηρημένος επιστήμονας», όπως είπε ο κ. Hafernik «τις άφησα σε ένα φιαλίδιο πάνω στο γραφείο μου και τις ξέχασα. Την επόμενη φορά που κοίταξα το φιαλίδιο, είδα πολλές νύμφες της μύγας γύρω από τις μέλισσες».
Η μύγα Apocephalus borealis τοποθετεί τα αυγά της στην κοιλιά της μέλισσας. Η μέλισσα πεθαίνει μετά από περίπου 7 μέρες όταν οι προνύμφες σπρώχνονται έξω από το σώμα της στο σημείο που ο θώρακας συναντά το κεφάλι της. Όμως, το τι συμβαίνει πριν πεθάνει η μέλισσα έχει το περισσότερο επιστημονικό ενδιαφέρον για τους ερευνητές που μελετάνε τη δραματική και μυστηριώδη εξαφάνιση μελισσών.
Αφού η μύγα παρασιτήσει στις μέλισσες, οι μέλισσες αφήνουν το μελίσσι τους, πετάνε σαν ζωντανές -νεκρές και μαζεύονται κοντά σε φώτα. «Όταν παρατηρήσαμε τις μέλισσες για λίγο –τις ζωντανές δηλαδή– είδαμε ότι περπατούσαν σε κύκλους χωρίς καμία κατεύθυνση», δήλωσε ο κ. Andrew Core, μεταπτυχιακός φοιτητής στο εργαστήριο του κ. Hafernik και πρώτος συγγραφέας του άρθρου.
Για την έρευνά του, ο Core κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Ερευνητικό Διαγωνισμό των Πολιτειακών Πανεπιστημίων της Καλιφόρνιας και το βραβείο Geraldine K. Lindsay για αριστεία στις φυσικές επιστήμες στο συνέδριο του Τμήματος Pacific της Αμερικάνικης Εταιρείας για την Επιστημονική Πρόοδο.
«Συνήθως οι μέλισσες κάθονται σε ένα σημείο και καμιά φορά διπλώνονται πριν πεθάνουν», είπε ο Core. Οι μολυσμένες μέλισσες ήταν ζωντανές, αλλά δεν μπορούσαν να σταθούν όρθιες. «Τέντωναν τα πόδια τους, αλλά μετά έπεφταν κάτω. Πραγματικά έδειχναν σαν “ζόμπι”», σύμφωνα με τον ίδιο.
Οι ερευνητές βρήκαν ότι οι μέλισσες, οι οποίες εγκατέλειψαν το μελίσσι το βράδυ είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι μολυσμένες με την παρασιτική μύγα από αυτές οι οποίες έβγαιναν την ημέρα σε αναζήτηση τροφής. Οι γενετικές μελέτες των μολυσμένων μελισσών έδειχναν ότι και οι μέλισσες και οι μύγες συχνά ήταν μολυσμένες με τον ιό που παραμορφώνει τα φτερά (Deformed Wing Virus) και με την Nosema ceranae.
Μερικοί ερευνητές έχουν αναφέρει τον ιό και την Nosema ceranae ως πιθανούς ενόχους του CCD, όπου η εγκατάλειψη του μελισσιού είναι το κύριο χαρακτηριστικό. «Ίσως, είναι η ώρα να συνυπολογίσουμε και έναν πιθανό ρόλο της παρασιτικής μύγας στο σύνδρομο», λέει ο Hafernik.
Το επόμενο βήμα, κατά τον κ. Hafernik, είναι να μάθουμε πώς το παράσιτο επηρεάζει τη συμπεριφορά των μελισσών. Επίσης, αναφέρει ότι το παράσιτο παρεμβαίνει στα «γονίδια ρολογιού» των μελισσών, τα οποία βοηθούν τις μέλισσες να τηρούν φυσιολογικούς ρυθμούς μέρας-νύχτας.
Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν αν οι μολυσμένες μέλισσες εγκαταλείπουν το μελίσσι από μόνες τους ή αν οι «παρασιτισμένες» μέλισσες εκπέμπουν κάποιο κλινικό σήμα που προκαλεί τις συγκατοίκους τους να τις διώξουν. Υπάρχει μεγάλη σωματική επαφή μεταξύ των μελισσών σε ένα μελίσσι και «είναι πολύ πιθανόν οι συνάδελφες μέλισσες να εντοπίζουν τις άρρωστες και να καταλαβαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά».
Οι επιστήμονες της ομάδας θα χρησιμοποιήσουν διάφορα εργαλεία –όπως μικροσκοπικές ράδιο-ετικέτες και παρακολούθηση με βίντεο– για να απαντήσουν στα ερωτήματα αυτά και να προστατεύσουν τα μελίσσια.
«Δεν ξέρουμε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να σταματήσουμε τη μόλυνση επειδή δεν έχουμε ακόμη καταλάβει κάτι πολύ σημαντικό: πού ακριβώς παρασιτούν τις μέλισσες οι μύγες;» προσθέτει ο Hafernik. «Υποθέτουμε ότι γίνεται καθώς οι μέλισσες αναζητούν τροφή, εφόσον δεν παρατηρούμε τις μύγες κοντά στα μελίσσια. Όμως, έχουμε ένα πολύ μεγάλο μαύρο κενό σχετικά με το τί συμβαίνει πραγματικά».
Η γενετική ανάλυση των παρασιτικών μυγών επιβεβαιώνει ότι πρόκειται για την ίδια μύγα που μολύνει τις αγριομέλισσες και ότι πιθανά η μύγα αυτή είναι μια αναδυόμενη απειλή για τις μέλισσες, με σοβαρές οικονομικές συνέπειες.
«Οι μέλισσες είναι από τα πιο μελετημένα έντομα στον πλανήτη», επισημάνει ο Hafernik και «επομένως, αν η μύγα μόλυνε τις μέλισσες σε μακροχρόνιο επίπεδο, σε ένα βαθμό θα το είχαμε παρατηρήσει ήδη».
Σχόλιο από εμάς:
Να ξεκινήσουμε το σχόλιό μας όπως τελειώνει στο κείμενο ο κύριος Hafernik: «Οι μέλισσες είναι από τα πιο μελετημένα έντομα στον πλανήτη και επομένως, αν η μύγα μόλυνε τις μέλισσες σε μακροχρόνιο επίπεδο, σε ένα βαθμό θα το είχαμε παρατηρήσει ήδη».
Ναι, θα το είχαμε λίγο-πολύ παρατηρήσει. Θα το είχε παρατηρήσει, κάποια στιγμή, ένας μελισσοκόμος ανά την υφήλιο και μετά κάποιος συνάδελφός του και μετά ένας άλλος και ούτω καθεξής, μέχρι που η παρατήρηση και η ενασχόληση με το θέμα θα γινόταν έρευνα από επιστήμονες του χώρου καιρό τώρα. Για να μην έχει παρατηρηθεί σε ευρεία κλίμακα από μελισσοκόμους έως τώρα, μάλλον σημαίνει ότι δεν αποτελεί, αυτή τη χρονική περίοδο τουλάχιστον, ενεργή απειλή για τις μέλισσες. Οι μελισσοκόμοι μπορούν να παρατηρήσουν εχθρούς χρησιμοποιώντας την όρασή τους σε μεγάλο βαθμό. Έτσι βρέθηκε το σκαθάρι, η μελισσόψειρα και η βαρρόα στη δύση.
(Βιντεάκι για τον νέο εχθρό μπορείτε να δείτε στο http://abclocal.go.com/kgo/video?id=8489489)
Ο αμερικανικός λαός μας είναι συμπαθής λαός. Όσο όλοι οι λαοί. Ίσως μερικά άτομα ιδιαίτερα συμπαθή. Οι Αμερικάνοι μελισσοκόμοι μας είναι συμπαθείς, όσο όλοι οι μελισσοκόμοι. Δυσκολευόμαστε, όμως, να πιστέψουμε ότι όλα τα «κακά της μέλισσας» ξεκινούν από εκεί, γιατί κάποιος έχει βάλει στο μάτι τις μέλισσες που κατοικούν στην Αμερική και κατά συνέπεια και τους Αμερικανούς μελισσοκόμους.
Κάπου αλλού πρέπει να ψάξουμε για να εξηγήσουμε το φαινομενικό μένος προς τις καημένες αμερικάνικες μέλισσες. Μήπως στις γεωργικές και μελισσοκομικές πρακτικές που «επιβάλλονται» από τις τρέχουσες συνθήκες; Μήπως;
Σχολιάστε το άρθρο